Το σχέδιο ενός αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα Κύπρου και Ισραήλ στην Ανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη μέσω της Ελλάδας, φαίνεται ότι ξαναβγαίνει από το συρτάρι. Ο αγωγός EastMed είναι ένα σχέδιο που βγήκε από την εικόνα των ενεργειακών επιλογών λόγω υψηλού κόστους και κυρίως λόγω της μη επιβεβαίωσης κοιτασμάτων ικανών να καταστήσουν βιώσιμο το έργο. Αν υπήρχαν μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου η συζήτηση θα ήταν διαφορετική.
Η τεχνική προσέγγιση (το τεχνικό κομμάτι ήταν εξ αρχής μια μεγάλη πρόκληση) είναι αρκετά διαφορετική καθώς εξετάζεται ένας «εικονικός» αγωγός, δηλαδή ένα σύστημα μεταφοράς φυσικού αερίου που θα συνδυάζει υποδομές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) με θαλάσσιες μεταφορές. Αντί για έναν φυσικό αγωγό που θα διασχίζει την Ανατολική Μεσόγειο, το φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα θα μεταφέρεται σε πλωτή μονάδα υγροποίησης και από εκεί θα φορτώνεται σε πλοία με προορισμό την Ευρώπη. Η υγροποίηση θα μπορούσε να γίνεται και σε ένα χερσαίο τερματικό στην Κύπρο. Οι συζητήσεις είναι σε αρχικό στάδιο.
Το σχέδιο για τον EastMed σε νέα μορφή βγαίνει από το συρτάρι χάρη στο Ισραήλ το οποίο ιεραρχεί υψηλά την ενεργειακή του ασφάλεια μετά την επίθεση της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023. Στο νέο περιβάλλον ασφάλειας το Ισραήλ θέλει να είναι 100% σίγουρο για τις επιλογές τους. Κύπρος και Ελλάδα, χώρες με τις οποίες υπάρχει ήδη υψηλό επίπεδο συνεργασίας είναι η προφανής ασφαλή επιλογή τόσο σε ό,τι αφορά τον ηλεκτρισμό, όσο και για τις εξαγωγές φυσικού αερίου. Το Ισραήλ δεν θέλει άλλες εκπλήξεις και επιδιώκει να περιορίσει κάθε κίνδυνο.
Η διακυβερνητική συμφωνία για την προώθηση της περιφερειακής ενεργειακής σταθερότητας, καθώς και καινοτόμων ενεργειακών έργων που αφορούν την Ανατολική Μεσόγειο και ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, που υπέγραψαν στην Αθήνα ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θόδωρος Σκυλακάκης, και ο Ισραηλινός υπουργός Ενέργειας και Υποδομών, Έλι Κοέν εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο.
«Η συμφωνία με το Ισραήλ αποτελεί ένα σημαντικό ορόσημο στη συνεργασία των δύο χωρών σε θέματα που αφορούν την ενέργεια και επιφυλάσσει πολλά για το μέλλον (....) η δημιουργία ενός «πράσινου» διαδρόμου ηλεκτρικής ενέργειας από το Ισραήλ προς την ΕΕ, μέσω της Ελλάδας, και θα αποτελέσει ένα έργο στρατηγικής σημασίας για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου», σχολίασε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας της Ελλάδας, Θόδωρος Σκυλακάκης.
Ο κ. Κοέν έχει ζητήσει συνάντηση και με τον Κύπριο ομόλογό του, Γιώργο Παπαναστασίου. η οποία αναμένεται να διευθετηθεί στις αρχές της νέας χρονιάς. Η όλη συζήτηση για έναν «εικονικό EastMed» θα αποκτήσει πρόσθετο ενδιαφέρον αν επιβεβαιωθεί η ύπαρξη σημαντικών ποσοτήτων φυσικού αερίου στον στόχο «Ηλέκτρα» (σχετικό ρεπορτάζ στη σελ. 10).
Στο σενάριο ενός εικονικό EastMed, κύρια πηγή του φυσικού αερίου θα είναι τα κοιτάσματα Leviathan και Tamar με ενδιάμεσο σταθμό την Κύπρο. Η Ελλάδα είναι ο πιθανότερος σταθμός εισόδου στην ευρωπαϊκή αγορά και η Αίγυπτος εναλλακτική επιλογή για τη μεταφορά του αερίου. Η χρήση LNG επιτρέπει μεγαλύτερη ευελιξία στις εξαγωγές και τους προορισμούς. Σε ό,τι αφορά το κόστος πιθανώς να είναι χαμηλότερο σε σύγκριση με τον φυσικό αγωγό EastMed, ο οποίος εκτιμάται στα 6-7 δισ. ευρώ.
Η ιδέα του «εικονικού» αγωγού EastMed αντικατοπτρίζει την προσαρμοστικότητα των χωρών της περιοχής στις μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές και οικονομικές συνθήκες. Καθώς οι συζητήσεις προχωρούν, είναι πιθανό να δούμε περαιτέρω εξελίξεις στον τομέα της ενεργειακής συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένης της πιθανής ενσωμάτωσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας στο μέλλον.
Μια παράμετρος που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη είναι ότι Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει εξαρτημένη από τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία παρά τις μεγάλες προσπάθειες που έχουν μεταβληθεί τα τελευταία χρόνια. Συνεπώς, κάθε πρόσθετη σταγόνα LNG είναι κρίσιμη για τη στρατηγική επιδίωξη της ενεργειακής απεξάρτησης από τη Ρωσία.
Ο φυσικός αγωγός
Αξίζει να σημειωθεί ότι το έργο του φυσικού αγωγού EastMed παραμένει στη λίστα των έργων κοινού ενδιαφέροντος (ΕΚΕ) της ΕΕ και τυπικά δεν έχει εγκαταλειφθεί.
Επίσημα θεωρείται ότι η περιφερειακή υποδομή αερίου EastMed Pipeline μεταξύ Κύπρου, Ισραήλ και Ελλάδος, θα συνδέσει την Ανατολική Μεσόγειο με την Ευρώπη και θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια και τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας. Μεταγενέστερα ο EastMed Pipeline, θα μπορεί να μεταφέρεται από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη. Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα δημιουργίας συνεργειών και συνεργασίας μεταξύ των χωρών της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου.
Κύπρος, Ελλάδα και Ισραήλ, υπέγραψαν διακρατική συμφωνία για το ΕΚΕ EastMed Pipeline, την οποία επικύρωσαν και οι τρεις χώρες το 2020. Η συμφωνία καθορίζει διάφορα θέματα μεταξύ των εμπλεκόμενων χωρών, εγκαθιδρύει κοινή ομάδα εργασίας μεταξύ τους για παρακολούθηση και διεκπεραίωση των εργασιών που απαιτούνται για την υλοποίηση του ΕΚΕ και θέτει τη νομική βάση για την περαιτέρω προώθησή του.
Το ΕΚΕ EastMed Pipeline χωρητικότητας 20 bcm/y βρίσκεται στο στάδιο της αδειοδότησης. Το συνολικό κόστος του ανέρχεται σε περίπου €6 δισ. Είναι το μόνο ΕΚΕ της Κύπρου, στον τομέα του φυσικού αερίου, που μπορεί να διατηρήσει αυτό το καθεστώς έως ότου διασυνδεθεί η Κύπρος με το δίκτυο φυσικού αερίου της ΕΕ, βάσει της παρέκκλισης (Κύπρου και Μάλτας) στον Κανονισμό (ΕΕ) 2022/869 για τα Διευρωπαϊκά Δίκτυα Ενέργειας (ΤΕΝ-Ε). Το έργο αναμένεται ότι θα είναι ώριμο για τη μεταφορά υδρογόνου και άλλων αερίων χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, καθώς και για τη μετατροπή του σε αγωγό υδρογόνου μέχρι το 2036 (όπου θα συνδεθεί με το μελλοντικό εσωτερικό δίκτυο μεταφοράς υδρογόνου) ή όταν οι συνθήκες της αγοράς το επιτρέψουν. Με αυτόν τον τρόπο, δύναται να συμβάλει στην ανάπτυξη έργων ΑΠΕ, απαραίτητων για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου.
